KLM100

De Koninklijke Luchtvaart Maatschappij bestaat op 7 oktober 2019 100 jaar. KLM is de oudste nog onder eigen naam opererende luchtvaartmaatschappij ter wereld. Vanaf het ontstaan heeft KLM een grotere rol gespeeld in de wereldluchtvaart dan van een luchtvaartmaatschappij van een klein land mag worden verwacht.

Oprichting KLM en eerste commerciële vlucht

Een ander die rondloopt met plannen voor de burgerluchtvaart is luchtvaartpionier Albert Plesman. Hij is één van de organisatoren van de Eerste Luchtverkeer Tentoonstelling Amsterdam (ELTA), die in augustus en september 1919 in Amsterdam-Noord wordt gehouden. Doel is Nederlanders warm te krijgen voor de luchtvaart. Ongeveer een 500.000 mensen bezoeken de tentoonstelling, waar onder andere vliegshows zijn te bewonderen. Mede vanwege dat succes wordt op 7 oktober 1919 de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en de Koloniën opgericht. De nieuwe luchtvaartmaatschappij krijgt direct het predicaat ‘koninklijk’. De eerste directeur is Albert Plesman. Het eerste KLM-kantoor komt aan de Herengracht in Den Haag.

Iets meer dan 7 maanden later vindt de eerste commerciële vlucht plaats tussen Londen en Schiphol op 17 mei 1920. De kapitein van het geleasede De Havilandvliegtuig is de Brit H. ‘Jerry’ Shaw. Aan boord bevinden zich 2 journalisten, post, kranten en een brief van de burgemeester van Londen. In haar eerste jaar vervoert KLM 345 passagiers en 25.000 kilo post en vracht. KLM wil eigen toestellen en de Nederlandse vliegtuigbouwer Fokker, dat tevens in 1919 is opgericht, is daarvoor de beste optie. In augustus 1920 koopt KLM 2 Fokker F. II’s. Het is het begin van een soms moeilijke samenwerking tussen KLM, lees Plesman, en Anthony Fokker. Fokker is dan al bezig met het ontwikkelen van de Fokker F. III, waarvan KLM er acht bestelt. Plesman wil zijn oude F. II’s inruilen, hetgeen Fokker weigert, ondanks de afspraken die volgens Plesman zijn gemaakt. Tevens verdenkt Plesman Fokker ervan dat hij onderdelen gebruikt die hij uit Duitsland heeft meegenomen. Fokker heeft eind 1918 wagonladingen onderdelen en half afgebouwde militaire vliegtuigen uit Duitsland meegenomen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog bouwt Fokker namelijk gevechtsvliegtuigen voor de Duitsers. Plesman vreest dat bij vluchten op Groot-Brittannië en Frankrijk, 2 vijanden van de Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog, de toestellen van KLM in beslag kunnen worden genomen.

Na een winteronderbreking hervat KLM in april 1921 de lijndienst met eigen piloten en eigen toestellen. In mei van dat jaar opent KLM het eerste KLM Passagekantoor aan het Leidseplein in Amsterdam. KLM groeit snel en breidt uit. In 1924 vertrekt het eerste toestel naar Nederlands-Indië, het huidige Indonesië. De reis op zich is een heel avontuur, omdat de passagiers weken onderweg zijn naar hun bestemming: de eerste vlucht duurt maar liefst 55 dagen, mede door de problemen met het vliegtuig.

In 1929 wordt de lijn Amsterdam-Batavia, het huidige Jakarta, een echte lijndienst. Die reisduur bedraagt dan, als alles goed gaat, 13 dagen, 10 dagen sneller dan per postboot. Het is de langste lijnvlucht van voor de Tweede Wereldoorlog.

De Pelikaan, de Snip en de Uiver

In 1933 vestigt de Pelikaan, een Fokker F. XVIII van KLM, een record door in 4 dagen van Amsterdam naar Batavia te vliegen. Op 18 december vertrekt het vliegtuig voor een versnelde kerstvlucht en komt op 22 december aan. Het vertrekt 4 dagen later voor de terugreis en landt op 30 december op een koud en mistig Schiphol. Meer dan 20.000 mensen verzamelen zich op de luchthaven om de vierkoppige bemanning te begroeten.

In 1934 maakt een andere KLM-Fokker F. XVIII, genaamd de Snip, de eerste trans-Atlantische vlucht van Amsterdam via Paramaribo naar Curaçao.

In 1934 wordt de legendarische luchtrace Londen-Melbourne gehouden ter gelegenheid van het 100-jarige bestaan van de Australische stad. KLM doet mee aan de handicaprace, een race met groter gewicht door passagiers en vracht. KLM wil vooral laten zien dat het in staat is passagiers comfortabel over grote afstand te kunnen vervoeren. KLM DC-2 wint die handicaprace met het toestel, genaamd de Uiver. In het algemeen klassement eindigt de Uiver als 2e in een tijd van 90 uur en 22 minuten. Op 21 november 1934 wordt de Uiver op feestelijke wijze in Nederland onthaald. Ongeveer een maand later verongelukt de Uiver, het beroemdste vliegtuig van KLM, boven Irak. Alle 7 inzittenden komen om het leven.

Bombardement Schiphol

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt Schiphol meerdere malen gebombardeerd. Direct na de oorlog wordt begonnen met heropbouw van het vliegveld en hervat KLM haar activiteiten. In 1946 is KLM de eerste Europese luchtvaartmaatschappij die een vaste lijndienst opent naar de Verenigde Staten. De vlucht met de DC-4 naar New York duurt bijna 24 uur. In diezelfde periode doen de Lockheed Constellations hun intrede bij de vliegtuigmaatschappij. Het vliegtuig krijgt de liefkozende bijnaam ‘Connie’.

In 1949 besluit de Nederlandse regering dat Schiphol de belangrijkste luchthaven van Nederland blijft. Schiphol wordt uiteindelijk een belangrijke tussenstop voor overstappende passagiers. De eerste 10 jaar na de oorlog worden zowel KLM als Schiphol zeer geholpen door een verbod op luchtvaart in Duitsland.

Delfts blauwe miniatuurhuisjes en uitbreiding

Sinds 1952 deelt KLM aan reizigers van de World Business Class (WBC) Delfts blauwe miniatuurhuisjes uit. Tot de jaren 80 zijn de huisjes gevuld met likeur van de gerenommeerde Nederlandse distilleerderijen Rynbende en Henkes, daarna met jenever van Bols. Vanwege de alcoholwetgeving in het Midden-Oosten zijn een tijd lang huisjes in de vorm van een asbak uitgedeeld. Door de sigaret aan de achterzijde van de asbak te leggen, komt er rook door de schoorsteen. Jaarlijks laadt KLM ongeveer 725.000 huisjes met en 79.000 zonder jenever aan boord.

KLM Asia

In 1958 opent KLM de lijnvlucht Amsterdam-Tokio via de Noordpool. Tevens begint de vliegtuigmaatschappij met een nieuwe klasse in het vliegtuig, de economy class, een tweede klasse, die vliegreizen goedkoper maakt. Het aantal reizigers stijgt in 3 maanden met maar liefst 27 procent. Met het in ontvangstnemen van de DC-8 in maart 1960, vernoemd naar de in 1953 overleden Albert Plesman, begint voor de KLM het straalvliegtuigtijdperk. Straalvliegtuigen zorgen voor een revolutie in de burgerluchtvaart. Ze zijn snel en comfortabel en brengen verre bestemmingen dichterbij. Voor het eerst is het mogelijk om elk land ter wereld met een internationaal vliegveld binnen 24 uur te bereiken.

Voor het binnenlandse luchtverkeer richt KLM in 1966 de Nederlandse Luchtvaart Maatschappij op, later omgedoopt tot NLM Cityhopper. Midden jaren 70 gaat de NLM Cityhopper ook regionale vluchten in Europa verzorgen.

In 1967 wordt het nieuwe Schiphol geopend en neemt KLM haar intrek in Schiphol-Centrum. Met de komst van de Boeing 747 begint voor de KLM het zogenaamde ‘widebody’-tijdperk, een vliegtuig met meer dan 1 gangpad. In 2021 zal de laatste 747 van de KLM met pensioen gaan. In 1975 wordt de Boeing 747-306 B Combi aan de vloot toegevoegd voor het luchtvrachtvervoer.

Met een KLM-toestel vindt ook de grootste ramp uit de vliegtuiggeschiedenis plaats. Op 27 maart 1977 botst een toestel van KLM op een Amerikaans PAN AM-toestel op het Spaanse eiland Tenerife, waarbij 583 mensen om het leven komen. Slechts 61 inzittenden, allen in het Pan AM-toestel, overleven de ramp.

Samenwerking, fusie & overnames

Hoe zorg je ervoor als vliegtuigmaatschappij met een kleine eigen markt om zoveel mogelijk passagiers en vracht aan boord te krijgen en te kunnen blijven concurreren? Een groot netwerk is daarvoor onontbeerlijk. Samenwerking en overnames worden rond de jaren 90 daarom steeds belangrijker. Zo neemt KLM NetherLines in 1988 over. In 1989 verwerft KLM 20 procent van de aandelen van Northwest Airlines, waarmee een belangrijke stap is gezet naar een wereldomspannend routenetwerk. KLM bezit al 40 procent van Transavia als het in 1991 haar belang in de vliegtuigmaatschappij uitbreidt naar 80 procent. Nederland is overigens in 1992 het eerste Europese land dat afspraken maakt met de Verenigde Staten; dankzij het ‘open skies’-verdrag kan er onbeperkt gebruik worden gemaakt van elkaars luchthavens. Sinds 2008 is Martinair 100 procent dochter van KLM.

In de jaren 90 voert de KLM gesprekken met verschillende grote Europese vliegtuigmaatschappijen over verregaande samenwerking of zelfs een fusie. Uiteindelijk wordt in september 2003 besloten om de krachten te bundelen met Air France. Op 5 mei 2004 is de officiële oprichting van de AIR FRANCE-KLM Groep een feit. In datzelfde jaar treedt KLM toe tot het Sky Team, een alliantie van samenwerkende vliegtuigmaatschappijen, waar ook Air France bij is aangesloten. Met de fusie tussen KLM en Air France wil KLM de moordende concurrentie in de wereldluchtvaart het hoofd bieden.

Is vliegen in het verleden een avontuur op zich, tegenwoordig is vervoer per vliegtuig heel normaal. Aan het begin van de burgerluchtvaart is vliegen een oncomfortabele manier van reizen, vandaag de dag kunnen we gemakkelijk en comfortabel naar onze bestemming vliegen. KLM heeft hier een grote bijdrage aan geleverd. De vliegtuigmaatschappij begint met 1 regelmatige lijn op Londen in 1920 en vliegt tegenwoordig op meer dan 160 bestemmingen over de hele wereld. KLM is in de afgelopen 100 jaar uitgegroeid tot een niet meer weg te denken speler in de luchtvaart.

Celebrate the Future

Celebrate the Future is de slogan die KLM hanteert tijdens de viering van het 100-jarig bestaan. De festiviteiten zijn 100 dagen voor 7 oktober begonnen. De aftrap verloopt niet helemaal vlekkeloos, aangezien de nieuwe aanwinst van de KLM, de Boeing 787-10 Dreamliner, op 29 juni vanwege een certificeringsprobleem vanuit de VS niet op tijd komt overvliegen. Tijdens de weken rond 7 oktober 2019 wordt ook de KLM Experience georganiseerd, voor KLM’ers, betrokkenen, omwonenden en geïnteresseerden. Op 7 oktober wordt het nieuwe Delfts blauwe huisje van de KLM gepresenteerd.